Ялын историйже - книгаште. Кундемнан лӱмлӧ краеведше Леонид Киртаевын 15-ше книгаже савыкталтын. Тудо  Советский районысо Воскресенский яллан пӧлеклалтын. Кугыжаныш архивлан эҥертен погымо материал таче эртыше ийлам, ялысе илышым, тукымвожым арала. Кузе материал погалтын, молан тӱткыш ойыралтын - Вера Горохован материалыштыже.     

У тунемме идалыкыште школлашке икмыняр вашталтыш пурен. Йоча-влак «Технологий» олмеш «Труд» урокым тунемыт. Тыгак ОБЖ олмеш кугурак класслаште «Основы безопасности и защиты Родины» предметым туныктат. Тыгай вашталтышлан республикысе школ ден туныктышо-влак ямде улыт. Тиде паша Советский районысо Ӱшнӱр школышто кузе шукталтеш? Тиде да моло нергенат школ директор дене мутнам вашталтена.
 

Кутырымаш мастарлыклан туныктат. Валериан Васильев лӱмеш йылмым, литературым да сылнымутым шымлыше марий институтышто кумшо гана «Калык ончылно чын кутыраш тунемына» курсым эртарат. Тушко кажне ийын тӱрлӧ ийготан, тӱрлӧ профессиян еҥ-влак ушнат.   Филологий шанче доктор Любовь Абукаева йодыш-влаклан чын вашешташ, калык ончыко лекмеке, лӱдмашым сеҥен, чын ойлаш туныкта. Тургыжланымаш деч кораҥаш, чын ӱчашаш - чыла тидым практикыште, тренинг йӧн дене пенгыдемдат. Курсышко Марий Элын районла, тыгак пошкудо регион гычат толаш кумылан-влак улыт.  
 

«Хрустальный звон родного языка» - тыге маналтеш Морко районын Президент грантым сенен налше проектше. Тудым тӱвыра инициативе шотышто президент фонд рӱдерын полшымыж дене араленыт.   

Шукерте огыл Киров ола 650 ияш лӱмгечыжым палемден. Тиде пайрем кышкарыште эртыше «Город добрых соседей» фестивальыш «Эрвел марий» ансамбль миен коштын. Кумданрак Кристина Быкован сюжетыштыже.
 

Поро йӱлаш пурышо «Марий шыже» сымыктыш фестиваль тений калыкым 44 гана чумыра. Тудым Яков Эшпай лӱмеш марий кугыжаныш филармоний эртара. Тенийсе фестиваль мо дене ойыртемалтеш? Могай коллектив-влак калыкын чонжым савырат? Кумданрак Лира Матвеева палдара. 

Делегат корпус чоҥалтын. Марий калыкын 12-шо погынжо лишемеш. Кызыт сайлалтше делегат-влак дене регионысо конференций-влак эртаралтыт. 26 сентябрьыште Башкортостан республикыште делегат-влак дене Марий Погынлан ямдылалтме шотышто кугу вашлиймаш эрта. Ты кундем гыч 83 еҥ сайлалтын. 

Талантан марий композитор, Марий Эл сымыктышын сулло деятельже Сергей Маковлан – 70 ий. А усталык пашажлан, сем тӱня дене илышыжым кылдымылан – 50 ий. Кужэҥер район Лопсола ялын шочшыжо 5 классыште тунеммыж годымак семым возаш тӱҥалын. Тачысе кечын тудын возымо семжылан шуко муро шочын. Сергей Николаевичын Республикысе театр-влак дене кылже пеҥгыде. Мутлан, Шкетан лӱмеш Марий кугыжаныш драме театрыште шуко спектакльлан семым келыштарен. 28 сентябрь гыч 6 октябрь марте Сергей Маковын музык фестивальже лиеш. 

Йошкар-Ола уна-влакым вашлияш ямдылалтеш. 3-4 октябрьыште рӱдолаште «Российысе регионлаште калык да конфессий кокласе кыл» Россий кӱкшытан шанче-практик конференций лиеш. Тушко элнан 14 регионжо гыч 100 утла шымлызе да эксперт ушна. Москва, Воронежский, Самарский, Новосибирский область, Марий Эл, Башкортостан, Татарстан, Мордовий республикыла да Российын у регионлаж гыч ученый-социолог, политолог-влак ушнат. Кок кече жапыште 50 доклад йоҥгаш тӱҥалеш. 

Совет Ушем Герой Алексей Громовын шочмыжлан – 113 ий. Кугу ачамланде сарын геройжо Советский районысо Кукмарий ялыште шочын. Ты кундемыште марий геройым мемориал оҥа да сквер шарныкта. Тыгак Алексей Громовын тичмаш илышыжым «Герои Марийской земли» книга арала.